آموزش ماهیگیری با قلاب در رودخانه، سد و دریا در ایران

اردک ماهی و سوف

اردک ماهی و سوف هرچند دوگونه متفاوت هستند اما چون اغلب در زیستگاه های مشابه یافت می شوند در این قسمت به بررسی آن خواهیم پرداخت.

اردک ماهی یا شوک یا چکاب بومی شمال ایران و در اغلب آب بند ها، تالاب ها و پایین دست رودخانه ها زیست می کند. به خاطر دارم تا حدود سال 1380 هر نهر و رودخانه ای در شمال ایران را سر میزدم اردک ماهی داشت اما به تدریج ماهی در نقاط مختلف گیلان و مازندران کم شد و برخی منابع آب دچار تنش شدند و آن وفور ماهی بسرعت محو شد. تا همین چند سال پیش (تا حدود سال 1395) تالاب انزلی و منطقه آب‌کنار در فصل مناسب مملو از اردک ماهی بود اما متاسفانه با مشکلات زیادی که برای تالاب انزلی بوجود آمده این محل نیز برای صید اردک ماهی چندان چشمگیر نیست.

دریاچه ولشت در نزدیکی شهر مرزن‌آباد در مسیر جاده چالوس نیز از قدیم یکی از محل های صید اردک ماهی بود اما صید بی رویه جان این دریاچه را هم گرفت و صید اردک ماهی در این دریاچه مثل گذشته چشمگیر نیست. البته هنوز تعداد زیادی آبندهای خصوصی وجود دارند که محل‌های مناسبی برای صید اردک ماهی هستند اما ماهیگیری در آن ها برای عموم آزاد نیست و حتما نیازمند آشنای محلی هستید.

اردک ماهی هرچقدر در زیستگاه های قدیمی خود شزوع به کاهش کرد با معرفی به مناطق مختلف ایران ناگهان تبدیل به گونه مهاجم شد و امروز بسیاری از دریاچه ها و سد های ایران جمعیت هایی از اردک ماهی دارند. معروف ترین و یکی از قدمی ترین آن که صید های تروفه زیادی از آنجا شده است دریاچه اوان در میانه جاده قزوین به رشت است. در گذشته ماهیگیری در این دریاچه آزاد بود اما امروزه با نصب کیوسک محیط زیست در مجاورت دریاچه صرفا سالی یک بار و با قرعه کشی و ثبت نام می‌توانید در این دریاجه ماهیگیری کنید. البته که اوان را باید بیشتر یه آبگیر دانست و حس ماهیگیری در یک محیط طبیعی بزرگ را ندارد و شخصا بعد از محدود شدن ماهیگیری در اوان برای ثبت و نام در آن اقدام ننموده ام.

دریاچه لفور و یا سد البرز در منطقه سواد کوه یکی دیگر از زیستگاه هایی است که اردک ماهی به آنجا معرفی شده. اردک ماهی در لفور بسرعت انطباق پیدا کرد و امروزه تروفه های بسیار خوبی در سد لفور یافت می‌شود اما ماهیگیری در لفور ممنوع است و بشدت از آن حفاظت می شود. بجز لفور چندین دریاچه در ارتفاعات مازندران و گیلان وجود دارد که اردک ماهی به آن ها معرفی شده اند و تقریبا در تمامی آن‌ها بسرعت رشد کرده و منطبق شده است.

دریاچه زریبار در مجاورت شهر مریوان استان کردستان نیز یکی دیگر از مناطقی است که اردک ماهی به آن معرفی شده است. هرچند که شاید به عنوان ماهیگیر شاید شنیدن خبر پراکنش اردک ماهی در نقاط مختلف ایران خوشایند باشد اما از نظر زیست محیطی معرفی گونه جدید به زیستگاه های غیر بومی کار اشتباهی است و می تواند آسیب‌های جدی به گونه های بومی و زیستگاه ها بزند. زریبار زیستگاه بسیار خوبی برای اردک ماهی شد اما صید بسیار زیاد در این دریاچه ناگهان جمعیت اردک ماهی را کاهش داد و زریبار نیز امروزه چندان محل چشمگیری برای اردک ماهی نیست.

سد کرج، سد طالقان و تقریبا هر سد و آبگیری در نزدیکی تهران و کرج امروزه دیگر تبدیل به زیستگاه اردک ماهی شده است. در اطراف اصفهان نیز برخی از سد ها اردک ماهی به آن معرفی شده است اما فعلا شناخته شده ترین محل برای صید آن دریاچه قایقرانی ذوب آهن است که بسیاری از ماهیگیران اصفهانی در آن اردک ماهی صید کرده اند.

علاوه بر اینها چند سد و ابگیر در استان مرکزی، دریاچه چشمه سبز مشهد، و بسیاری از مناطق دیگر که هر روز مططلع می‌شویم به لطف ماهیگیران ورزشی تبدیل به زیستگاه های اردک ماهی شده. البته که همانطور که گفتم این کار برای مانطقی که گونه های بومی دارد درست نیست و اگر در یک کشور توسعه یافته به عمد گونه غیر بومی به زیستگاهی معرفی کنید با جریمه های بسیار سنگینی مواجه خواهید شد. اما فعلا در ایران نطارتی بر روی این موضوع نیست.

سوف نیز بصورت طبیعی در حوزه خزر یافت می شود. تالاب انزلی و خود دریای کاسپین از زیستگا های بسیار خوب سوف در ایران بوده اند که جمعیت این ماهی در این دو حوزه بسیار کم شده است. البته دو گونه سوف در ایران وجود دارد. یکی سوف حاجی طرخان که خیلی بزرگ نمی‌شود و طرح و رنگ بسیار زیبایی دارد و یکی سوف که در انگلیسی به آن Zander گفته می شود و به سایز های بسیار بزرگی می‌رسد.

رود ارس از دیر باز مکان صید سوف های بسیار بزرگی بوده است. امروزه بسیاری از ماهیگیران شمال غرب ایران با استفاده از طعمه های ژله‌ای اقدام به صید این ماهی می‌کنند و همچنین به چند سد در حوالی شهر تبریز معرفی شده که سایز های بسیار خوبی پیدا کرده‌اند و تروفه های بسیار خوبی از این سد ها صید شده است. همچنین سوف از سال ها پیش به سد گلپایگان و دلیجان معرفی شده و بسیاری از ماهیگیران در قسمت های مرکزی ایران برای صید این ماهی به این دو سد مراجعه می‌کنند.

سد البرز یا لفور نیز از محل هایی است که سوف به آن معرفی شده و جمعیت خوبی در این سد پیدا کرده است. برای صید سوف با طعمه و یا اسپین می توانید اقدام کنید. برای اسپین همانطور که گفتم بهترین گزینه طعمه های ژله ای است که تک قلاب رو به بالا در آن استفاده شده. با این روش شما با خیال راحت می‌توانید طعمه را در بستر بنشانید و با حرکت ناگهانی آن را از بستر جدا کنید. به این صورت و با گل کردن آب در نزدیکی بستر و حرکات لور می توانید فرار ماهی را شبیه سازی کنید که این روش در صید سوف بسیار کارساز است.

بر خلاف سوف اردک ماهی اغلب در نزدیکی سطح آب اقدام به شکار می کند. لور های دم چرخان، پاپر های آب شیرین و لور های با دایوا کمتر از 1 متر اغلب برای اردک ماهی بسیار کارایی دارند. هر دو ماهی را میتوان با استفاده از طعمه زنده و یا مرده و شناور و ریسه حدود 1 متر از سطح به خوبی شکار کرد. کافی است ماهی قرمز را از پشت باله کمری به یک قلاب سه‌شاخ وصل کنید و با شناور در عمق حدود 1 متری از سطح آب نگه دارید. این روش کارایی بالایی دارد و حتی در فصول سرد که اسپین چندان جواب نمی دهد می توانید با آن به صید اردک ماهی بروید.

اسپین برای سوف نیاز به سرعت بسیار پایین دارد و برای اردک ماهی کمی سرعت بالاتر نیاز ایت اما چیزی که در صید هر دو ماهی بسیار موثر است مکث و کشش در حین اسپین است. شخصا تجربه این را داشته ام که مکث کردن در حین اسپین کارایی صید این دو ماهی را بشدت بالا می برد.